Od kilkunastu dni w kolejnych żłobkach, przedszkolach i szkołach pojawiają się formularze zgody na podanie dzieciom jodku potasu w razie zagrożenia radiacyjnego (np. wybuchu elektrowni jądrowej). Pytacie czy powinniście je podpisać, o co właściwie chodzi. Oto garść informacji na ten temat.

Wstęp

W przebiegu walk na Ukrainie może się zdarzyć (choć wg ekspertów obecnie zagrożenie nie jest duże) awaria / katastrofa / zniszczenie elektrowni atomowej. W zależności co się wydarzy, na jaką skalę oraz jak daleko od ziem polskich, możemy otrzymać oficjalne informacje, że nasz teren jest zagrożony jodem promieniotwórczym i należy podjąć środki zapobiegawcze. Wśród nich może być przyjęcie tzw. stabilnego jodu, najpewniej w formie tabletek jodku potasu, już rozdystrybuowanego w całym kraju (głównie do komend Państwowej Straży Pożarnej).

O co chodzi z jodem?

Jod to pierwiastek wykorzystywany przez tarczycę do wytwarzania hormonów, wpływających na nasz organizm. W razie zagrożenia niebezpiecznym, radioaktywnym jodem, możemy naszą tarczycę zablokować “dobrym” jodem, by nie przyjęła tego promieniotwórczego. 

Przyjmując więc stabilny jod, z dużym prawdopodobieństwem uchronimy tarczycę przed wychwytywaniem niebezpiecznego jodu, powodującego w przyszłości nowotwór tarczycy.  

Kiedy i jak przyjmować jod?

Jeśli w mediach pojawią się OFICJALNE wiadomości o potrzebie przyjęcia odpowiedniej dawki jodu, warto wiedzieć:

• Najlepszy czas podania preparatu jodu obejmuje zakres od 24 godzin przed spodziewanym początkiem narażenia (dotarcia na nasz teren skażonego powietrza po wybuchu reaktora atomowego) do 2 godzin po nim.
• Uzasadnione jest także zastosowanie leku w ciągu 8 godzin od początku ekspozycji. Wdrożenie go później niż 24 godziny po ekspozycji może przynieść więcej szkód niż korzyści.
• Dzieci oraz młodzież są narażone w tej sytuacji na rozwój raka tarczycy bardziej niż osoby dorosłe (mniejsza objętość tarczycy, jednocześnie większa jej jodochwytność).
• Przyjmowanie jodu w sposób niekontrolowany wpływa negatywnie na funkcjonowanie tarczycy.
• Stosowanie jodku potasu w sytuacji koniecznej dotyczy przede wszystkim osób młodych. Przyjęta granica wiekowa wynosi ok. 60 lat.  U osób starszych ryzyko wystąpienia powikłań jest znacznie większe niż zachorowalność na nowotwór tarczycy w tak długim okresie czasu.

Czy przyjmować jod wcześniej, “profilaktycznie”?

“Jego przyjmowanie w sposób niekontrolowany wpływa negatywnie na funkcjonowanie gruczołu tarczycy. Może doprowadzić do zapalenia tarczycy i jej nadczynności. Z kolei z powodu nadczynności tarczycy może dojść do bardzo poważnych powikłań kardiologicznych, takich jak migotanie przedsionków. Skutkiem migotania może być wystąpienie zatorowości, będącej poważnym zagrożeniem dla zdrowia i życia – powiedział prof. Królicki, konsultant krajowy w dziedzinie medycyny nuklearnej, kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Dlatego bardzo ważne jest przyjęcie odpowiedniej dawki jodku potasu w sposób kontrolowany, zgodnie z zatwierdzonymi wskazaniami” [mp.pl].

Dlatego też nie powinno się przyjmować samodzielnie dodatkowego jodu “na zapas”, również w postaci płynu Lugola (zwłaszcza, że czasem jest to preparat nieoczyszczony, nienadający się do spożycia), poza wskazaniami lekarskimi lub oficjalnymi wytycznymi. W internecie można spotkać różne opinie na ten temat, głównie osób bez odpowiedniego wykształcenia (kurs dietetyki nie upoważnia do zalecania terapii niezgodnej z EBM – wiedzą opartą na badaniach naukowych). 

Jednocześnie, niekorzystne reakcje na stabilny jod, podany wg właściwych wskazań i w odpowiedniej dawce, są rzadkie i obejmują przemijającą niedoczynność lub nadczynność tarczycy indukowaną jodem oraz reakcje alergiczne.

Nie jest prawdą, że przyjmowanie przewlekle małych dawek jodu zabezpieczy naszą tarczycę przed ewentualnym jodem radioaktywnym. 

Oczywiście jest to pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednak od czasu jodowania soli w Polsce, na obszarze naszego kraju nie stwierdza się niedoboru tego pierwiastka.

Dawki

Jeżeli kiedyś otrzymalibyśmy oficjalne informacje z Ministerstwa Zdrowia o konieczności przyjęcia jodu w celu zapobiegania nowotworom tarczycy przy narażeniu na jod promieniotwórczy, znamy wytyczne co do dawkowania, zostały przygotowane przez WHO i Międzynarodową Agencję Atomistyczną:

Osoby dorosłe – 100 mg I (jodu).
Kobiety w ciąży – 100 mg I.
Kobiety karmiące piersią – 100 mg I.
Nastolatki > 12 r.ż. – 100 mg I.
Dzieci 3.-12. r.ż. – 50 mg I.
Dzieci 1. m.ż. – 3. r.ż. – 25 mg I.
Noworodki (pierwszy miesiąc życia) – 12,5 mg I.

Tabletki można kruszyć i mieszać z sokiem owocowym, dżemem, mlekiem lub innym płynnym pokarmem.

Warto podkreślić, że zalecane dawki są w miligramach [mg], natomiast dawki spotykane w suplementach diety są w mikrogramach [µg] (to 1000 x mniej). Nie ma sensu więc tłumne wykupowanie tych preparatów jodu z aptek i internetowych ofert (zwłaszcza, że suplementy diety z założenia nie mają niezależnych badań i rutynowych kontroli, opis na opakowaniu wcale nie musi oznaczać, że w środku jest to co zadeklarowane).

Co zrobić w razie zagrożenia?

Przyjmowanie jodku potasu w razie zagrożenia radiacyjnego to profilaktyka zatwierdzona na całym świecie, a dystrybucja tego preparatu w razie zagrożenia jest działaniem standardowym, podejmowanym przez rządy państw.

Po ogłoszeniu alarmu o zagrożeniu, odpowiednie dawki leku, dopasowane do wieku, będą przekazywane mieszkańcom w specjalnych punktach przeznaczonych do rozdawania tego preparatu.

Resort Zdrowia podkreślił, że „sytuacja jest na bieżąco monitorowana przez Polską Agencję Atomistyki, a służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo państwa są w ciągłej gotowości”. Zapewnił, że „odpowiednia ilość jodku potasu jest zabezpieczona dla każdego obywatela Polski”.

Na co warto zwrócić uwagę?

Jodek potasu zabezpiecza nas tylko przed prawdopodobieństwem wystąpienia w przyszłości raka tarczycy. Nie chroni przed innymi nowotworami, które mogą się rozwinąć w wyniku napromienienia.

Warto pamiętać, że w razie dużego skażenia naszych terenów (wybuch w bliskiej okolicy) blokowanie jodochwytności tarczycy z użyciem jodku potasu jest tylko jedną ze składowych koniecznych działań ochronnych. Warto wówczas śledzić oficjalne zalecenia, gdyż może być konieczne również unikanie spożywania skażonej żywności i wody pitnej, ewentualnie ewakuacja i schronienie na pewien czas (doświadczenie po wybuchu w elektrowni w Czarnobylu).

Czy już należy się bać?

Wiem z Waszych wiadomości, że doniesienia o intensywnej dystrybucji preparatów jodu w całej Polsce budzi niepokój czy jest aż tak blisko katastrofy, że tak intensywne działania zostały podjęte?

Tymczasem wydarzyło się (niektórzy by powiedzieli “jak nigdy”) coś, co jest bardzo dobrą strategią. Zamiast (m. in. w obawie przed powszechną paniką) czekać na rozwój wydarzeń i nagle, w popłochu reagować jeśli coś się wydarzy, zastosowano prewencję – spokojnie, zawczasu, przygotowujemy się “na wszelki wypadek”, gdyby jednak najgorszy scenariusz się ziścił. To bardzo dobrze, bo w jaki sposób, w ciągu kilku godzin od wybuchu, większość Polaków miałaby otrzymać do spożycia lek?

Teraz wiemy, że w razie konieczności, pobliskie komendy Państwowej Straży Pożarnej (a może również szkoły, przedszkola itp.) sprawnie nam je rozdadzą. Warto wówczas zachować spokój i postępować wg oficjalnych zaleceń, to pozwoli najefektywniej pomóc nam wszystkim. 

Podpisać zgodę na podanie jodu?

W żłobkach / przedszkolach / szkołach w ostatnim czasie pojawiają się deklaracje zgody tego typu:

Pytacie czy je podpisywać. Warto wziąć pod uwagę kilka kwestii:

• W razie potrzeby lek powinien być jak najszybciej podany. Pytanie jak szybko do nas dotrze informacja, czy z innych źródeł jesteśmy w stanie sprawnie zdobyć lek, dotrzeć do dziecka i podać w odpowiedniej dawce. Myślę, że to wszystko razem może być trudne. 
• U zdrowych dzieci, zwłaszcza bez poważnych chorób tarczycy, przyjmowania istotnych leków, spożycie preparatu nie powinno dać znaczącego ryzyka działań niepożądanych. 
• Jeśli dziecko ma choroby przewlekłe / przyjmuje leki można wcześniej zapytać lekarza prowadzącego czy nie ma przeciwwskazań do przyjęcia tego leku (u dzieci bardzo rzadko).
• Dawkowanie leków będzie oficjalnie podane wraz z dystrybucją tabletek. Pozostaje nam mieć nadzieję, że w razie potrzeby w placówce dziecko otrzyma odpowiednią dawkę w odpowiednim czasie wg oficjalnych zaleceń. 

Bomba atomowa

Jak czytamy na stornie Medycyny Praktycznej dla lekarzy: “Trudniej przewidzieć skuteczność akcji w przypadku skażeń promieniotwórczych będących następstwem ataku nuklearnego w przebiegu działań wojennych. Przede wszystkim należy zauważyć, że izotopy jodu byłyby w takim przypadku tylko skromną częścią wszystkich uwolnionych izotopów najróżniejszych pierwiastków. Napromienienie dotyczyłoby zatem nie tylko tarczycy, lecz także całego ciała, a jego szkodliwe działanie byłoby wielokierunkowe, stąd ochrona samego gruczołu tarczowego niekoniecznie miałaby szanse powodzenia w obliczu ciężkiej choroby popromiennej. Skoro jednak istnieje możliwość zablokowania wniknięcia do gruczołu tarczowego niszczących go izotopów promieniotwórczych jodu, to należy z odpowiednim wyprzedzeniem zgromadzić zapasy jodku potasu na wypadek skażeń promieniotwórczych o mniej dramatycznym przebiegu”.

Podsumowanie

Żyjemy obecnie w dość niepewnych czasach. Mam gorącą nadzieję, że powyższe postępowanie nigdy nie będzie musiało mieć miejsca. 

Jednakże, w razie konieczności warto wiedzieć, że grupami, które mogą odnieść największe korzyści z przyjmowania jodku potasu są dzieci, młodzież, kobiety w ciąży i karmiące piersią. W mniejszym stopniu natomiast korzystają z niej osoby po 40. roku życia.

Na rozwój raka tarczycy istotnie wpływa nie tylko wiek osoby eksponowanej na jod promieniotwórczy, ale przede wszystkim odległość od epicentrum skażenia. Może się więc okazać, że mimo katastrofy w innym kraju, u nas nie będą konieczne dodatkowe działania. 

Sytuację radiacyjną na terenie Polski można sprawdzać na mapie aktualizowanej przez Państwową Agencję Atomistyki: https://monitoring.paa.gov.pl/maps-portal/

Tutaj też można zapoznać się z systemem monitorowania sytuacji radiacyjnej i bieżącymi działaniami podejmowanymi przez PAA: https://www.gov.pl/web/paa/nowa-mapa-radiacyjna-polski-panstwowej-agencji-atomistyki

Przestrzegam Was również przed internetowymi “rewelacjami” mówiącymi o kolejnym “spisku mainstreamu” i zniechęcającymi do przestrzegania zaleceń lekarskich. Oczywiście teorie spiskowe i alternatywne metody “leczenia” są obecnie super klikalne, ale tu naprawdę chodzi o nasze zdrowie i życie. Jestem przekonana, że lepiej ufać wiedzy i doświadczeniu lekarzy z całego świata niż pojedynczym osobom, które wymyślają przeróżne teorie, byle tylko zdobyć uwagę. 

Tymczasem cieszy, że odpowiednie służby już działają prewencyjnie, by w razie konieczności być przygotowanym do działania. To pomoże też unikać paniki, która mogłaby utrudnić przeprowadzenie sprawnej akcji. Mimo wszystko – oby nigdy nie była konieczna. 

_____________

Bibliografia:
https://www.mp.pl/endokrynologia/wytyczne/295157,zasady-profilaktycznego-blokowania-jodochwytnosci-tarczycy-w-przypadku-zdarzen-radiacyjnych-z-uwolnieniem-jodu-promieniotworczego,1
https://www.mp.pl/endokrynologia/aktualnosci/307407,jodek-potasu-nie-chroni-calego-organizmu,1
Zdjęcie okładkowe: Obraz autorstwa frimufilms na Freepik