Dziś kolejna część z serii artykułów o kleszczach. Moja koleżanka, lekarz Katarzyna Wzorek-Łyczko (Oddział Obserwacyjno – Izolacyjny Dziecięcego Szpitala Klinicznego WUM w Warszawie) odpowiada na powszechne w ostatnim czasie pytanie: „Co na kleszcze?”. Przedstawiamy Wam dostępne metody i preparaty ochrony przed kleszczami (repelenty).

Kleszcze to często spotykane  w lasach i na łąkach pajęczaki, żywiące się naszą krwią. Ukąszenie przez tego stawonoga wiąże się z ryzykiem zakażenia różnymi patogenami, z których najczęstszymi są bakterie powodujące boreliozę oraz wirusy kleszczowego zapalenia mózgu (KZM). O ile na KZM można się zaszczepić (do czego gorąco zachęcamy!), to niestety boreliozie możemy zapobiegać jedynie chroniąc się przed ukąszeniem kleszcza. Poniżej kilka wskazówek jak to zrobić.

• Staraj się unikać wysokich traw i zarośli, zwłaszcza w rejonach, w których kleszcze występują często. Spacerując po łące staraj się pozostać na głównej ścieżce, unikaj „ocierania się” o otaczającą roślinność.
• Jeśli chcesz usiąść na trawie, warto użyć karimaty czy koca, nie siadać bezpośrednio na roślinach.
• Wybierając się na dłuższy spacer do lasu warto założyć odzież z długimi nogawkami i długimi rękawami, najlepiej z obcisłymi mankietami. Aby dodatkowo zabezpieczyć kończyny dolne przed pajęczakami, warto założyć skarpetkę na nogawkę spodni, wybrać pełne obuwie. Ważne jest również nakrycie głowy. Warto pamiętać również, że na jasnej odzieży łatwiej zauważyć pajęczaka nawet jeszcze przed ukąszeniem.
• Podróżując z małym dzieckiem w wózku warto zastosować moskitierę, aby uchronić go przed kontaktem z pajęczakami.
• Po powrocie ze spaceru dokładnie obejrzyj całą odzież, a później również nagie ciało. Należy dokładnie obejrzeć całą skórę! Zwracaj szczególną uwagę na miejsca trudniej dostępne jak doły pachowe, pachwiny, biust, szpara pośladkowej, dół podkolanowy, okolice krocza, pępek,  skóra owłosiona. Poproś domownika, aby obejrzał Cię w miejscach, których samodzielnie nie dostrzegasz- za uszami, na karku, na plecach, pośladkach. Pamiętajcie, że kleszcz na skórze może przypominać „pieprzyk”, znamię czy ciemniejsze piegi- oglądanie musi być naprawdę dokładne 😉
• Weź prysznic do 2 h od powrotu do domu- pozwala to zmniejszyć ryzyko chorób odkleszczowych. Jest to również świetna okazja do dokładnego oglądania skóry.
• Odzież, w której spacerowaliście należy wyprać w gorącej wodzie. Te części garderoby, które nie wymagają prania warto włożyć do suszarki na 10 minut, aby zlikwidować ewentualnie ukrywające się w nich kleszcze (jeśli producent odzieży na to pozwala).
• Stosuj odpowiednie dla wieku repelenty (środki odstraszające).

Co na kleszcze? Repelenty

Warto używać odpowiednich środków odstraszających nie tylko komary, ale również kleszcze (nie każdy preparat zapewnia ochronę przeciwko obu). Zanim jednak wybierzesz odpowiedni preparat sprawdź czy substancja aktywna w nim zawarta jest odpowiednia do wieku dziecka, jakie jest przeznaczenie odpowiedniego repelentu (na skórę nie należy stosować tych preparatów, które są przeznaczone wyłącznie na odzież i na odwrót) oraz jak często należy preparat nanosić na skórę. Poniżej podstawowe informacje o dostępnych w Polsce składnikach repelentów i ich przykłady.

Środki ochrony przeciw kleszczom

Wybrane zostały preparaty w miarę możliwości z jednolitym składem. Na rynku dostępnych jest wiele innych preparatów z mieszanym składem, choć zazwyczaj tylko jedna substancja ma odpowiednie stężenie, a pozostałe dodatki są w śladowych ilościach. Warto zwrócić uwagę, że czasami preparaty o tej samej nazwie producenta mają różny skład, np. różne rodzaje popularnego „Off!” mają nie tylko różne stężenia, ale też różną substancję aktywną.

>>>>>Do tabeli została dodana wyszukiwarka, byście mogli po nazwie odnaleźć poszczególne preparaty. Można też wykorzystać „wyszukiwanie na stronie”: ctrl+F (find). Dla niektórych smartfonów może być wymagana pozioma orientacja wyświetlania (tabela składa się z 6 kolumn). <<<<<

Nieznana skuteczność i bezpieczeństwo

Preparaty, na których skuteczność działania nie ma dowodów naukowych:

• Opaski i bransoletki na rękę nasączone repelentami,
• Czosnek lub witamina B1 przyjmowane doustnie,
• Urządzenia generujące ultradźwięki.

Środki ochrony przeciw kleszczom – podsumowanie:

👉 Dla niemowląt brakuje skutecznych i bezpiecznych repelentów, należy jak najczęściej stosować moskitierę, unikać miejsc i sytuacji, gdzie łatwo złapać kleszcza, często maluszka oglądać i sprawdzać skórę.

👉 Od ukończenia 1 roku życia (po pierwszych urodzinach) można stosować IR3535, np. Bros dla dzieci, Ziaja Antybzzz dla dzieci, Kick the Tick.

👉 Po drugich urodzinach można wybrać również Ikarydynę, np. Off! Family Care Junior Gel, Off! Max, Mosquito Guard.

👉 U dzieci 2-12 rż stosujemy powyższe + w wyjątkowych sytuacjach DEET w stężeniu 10%, jeśli producent na to pozwala.

👉 Preparaty z olejkiem eukaliptusowym można stosować po 3 urodzinach (ale często uczulają!).

👉 Od 12 roku życia można stosować wszystkie powyższe preparaty.

Zasady bezpiecznego stosowania repelentów:

1. Przed użyciem jakiegokolwiek preparatu uważnie przeczytaj ulotkę. Zwróć uwagę na rodzaj substancji aktywnej (patrz wyżej), zalecenia producenta co do wieku dziecka oraz na informację jak często nanosić preparat na skórę. Zawsze należy stosować się do zaleceń producenta preparatu!

2. Używaj jak najmniej preparatu – wyłącznie na odsłonięte części ciała. Nie stosuj pod ubraniem.

3. Unikaj sytuacji, kiedy preparat dostanie się do jamy ustnej – nie stosuj preparatów na dłonie oraz okolice ust, nosa i oczu dziecka. Absolutnie nie stosuj preparatu na skórę podrażnioną, ani na rany.

4. Unikaj sytuacji, kiedy dziecko wdycha preparat– jeśli używasz preparatu w aerozolu, aplikacji należy dokonać na powietrzu, a nie w zamkniętym pomieszczeniu.

5. Przed nałożeniem preparatu na większą powierzchnię ciała u dziecka, warto wypróbować go najpierw na niewielkiej powierzchni jego skóry. Jeśli w ciągu kilku minut wystąpi zaczerwienie, obrzęk, świąd może to być reakcja alergiczna- nie używaj tego preparatu!

6. U dzieci wolimy preparaty w formie żeli i kremów niż aerozoli – zapewniają bardziej precyzyjną aplikację, a jednocześnie nie ma ryzyka wdychania oparów.

7. Nie stosuj repelentów w otoczeniu jedzenia.

8. Nie stosuj kilku preparatów równocześnie (niektóre połączenia są toksyczne).

9. Preparatów przeznaczonych na skórę nie stosuj na odzież, okulary, zegarek i inne przedmioty- niektóre substancje uszkadzają plastik, inne tworzywa sztuczne oraz tkaniny!

10. Nie pozwalaj dzieciom samodzielnie używać repelentów. W przypadku nastolatków ta decyzja zależy od indywidualnej oceny rodzica.

11. Po powrocie ze spaceru umyć powierzchnie aplikowania repelentów, bezwzględnie ręce, twarz dziecka.

Kleszcze – nie zbliżać się 😉

Mamy nadzieję, że powyższy artykuł pomoże Wam dobrać odpowiedni, skuteczny i jak najbezpieczniejszy preparat. Po powrocie ze spaceru w lesie, parku lub na łące dokładnie obejrzyjcie swoje ciała. Pamiętajcie jednak, że kleszcza można łatwo przeoczyć, a czasem on sam po ukąszeniu może się odczepić. Nadal obserwujcie skórę domowników. Jeśli zaobserwujecie na niej jakieś zmiany skórne, zwłaszcza przypominające rumień wędrujący (o tym jak on wygląda przeczytasz tutaj) – należy zgłosić się do lekarza!

Fotografia okładkowa: @natalia.odziemek

Inne artykuły o kleszczach:

Usuwałam kleszcza, kawałek pozostał w skórze. Co teraz?
Jakie są objawy boreliozy?
Czy badać kleszcza na boreliozę?