Jak wygląda ospa wietrzna już większość rodziców wie (jeśli nie, to zapraszam na ten webinar). Co jednak zrobić, gdy się pojawi? Jakie leki lub preparaty na skórę stosować, jak zmniejszyć świąd? Czy dawne metody są nadal zalecane? Zapraszam na garść pediatrycznych, ale praktycznych porad.

Co zrobić, aby mniej swędziało?

Każdy, kto przebył ospę, pamięta jak bardzo swędząca jest ta wysypka. Możemy pomóc dziecku zmniejszyć świąd unikając gorących kąpieli lub zbyt ciepłego ubioru czy pościeli do spania. Dziecko powinno codziennie być wykąpane krótko pod prysznicem, delikatnie umyte wodą z mydłem lub zwykle stosowanym płynem myjącym. Unikamy długiego namaczania zmian, ale krótki, letni prysznic przyniesie ulgę cierpiącemu maluchowi, dodatkowo pozwoli zmniejszyć ryzyko bakteryjnego nadkażenia pęcherzyków. Staramy się nie pocierać skóry dziecka, a raczej osuszyć ją przez delikatne dociskanie czystego ręcznika, można też użyć ręczników jednorazowych.

Jeżeli świąd jest bardzo nasilony można (po konsultacji z lekarzem) zastosować doustne leki przeciwhistaminowe, czyli popularne “leki na alergię” np. Fenistil, Zyrtec, Allertec, Clemastinum. Czasami wystarczą nawet podobne leki miejscowo, np. Fenistil żel lub Clemastinum Hasco.

Czy można stosować pianki chłodzące?

Powinniśmy unikać wszelkich mazideł, maści i smarowideł np. gencjany oraz białych pudrów, ponieważ udowodniono, że ich stosowanie zwiększa ryzyko nadkażeń. Przez to, że przykrywają pęcherzyki, łatwiej przeoczyć toczące się na ich powierzchni zakażenia bakteryjne.

Ewentualnie, w przypadku nasilonego świądu, można stosować specjalne pianki lub żele chłodzące, np. PoxClin, PoxOUT, Virasoothie. Najważniejsze jest jednak utrzymywanie skóry suchej i czystej. Dbamy również o czyste i krótko obcięte paznokcie dziecka, by nie przenosić na nich zanieczyszczeń w razie drapania. 

Co zrobić, gdy dziecko jednak zdrapie pęcherzyk?

Przede wszystkim nie panikować 😊 Należy przemyć rankę preparatem do odkażania ran z oktenidyną np. Octenisept lub Neocide i starać się zabezpieczyć przed ponownym rozdrapaniem (czasami można chwilowo zakleić zmianę „przewiewnym” plasterkiem). Na świeże blizny po ospie można rozważyć stosowanie (po konsultacji lekarskiej) żeli lub plastrów silikonowych np. Sutricon, Silaurum lub Sikatris.

Gorączka – ibuprofen czy paracetamol?

W większości chorób pierwszy wybór leku przeciwgorączkowego zależy zazwyczaj od preferencji rodzica i dziecka. Z ospą jednak sprawa wygląda inaczej. W razie wystąpienia gorączki zaleca się stosowanie preparatów z paracetamolem. Zbadano, że ibuprofen zwiększa częstość i ciężkość powikłań. Niemniej pojedyncze dawki, jeśli np. paracetamol nie obniża gorączki, nie powinny zaszkodzić (w razie wątpliwości warto skonsultować to z lekarzem). 

Leki przeciwwirusowe – czy warto? 

Istnieje lek przeciwwirusowy o nazwie acyklowir stosowany w leczeniu zakażeń wirusami z grupy Herpes, takich jak wirus ospy wietrznej czy opryszczki. Jednakże, nie jest to lek dla wszystkich. Jak każdy preparat ma swoje działania niepożądane, więc należy rozważyć potencjalne korzyści i straty płynące z jego stosowania. Nie udowodniono korzyści dla podawania acyklowiru u dzieci ogólnie zdrowych z ospą. Lekarz może zdecydować o jego zastosowaniu (doustnie lub dożylnie w razie hospitalizacji) u obciążonych pacjentów, np. z ciężkim przebiegiem, dużym ryzykiem powikłań lub ze współistniejącymi chorobami przewlekłymi, np. ciężkie AZS, przewlekłe leczenie doustnymi sterydami czy kwasem acetylosalicylowym). Badania naukowe wykazały, że lek jest najbardziej skuteczny, gdy podamy go w ciągu 24 godzin od początku objawów.

Warto wiedzieć, że osoby chorujące na ospę wietrzną powyżej 12 roku życia mają większe ryzyko ciężkiego przebiegu choroby i jej powikłań, dlatego w tej grupie częściej rozważamy leczenie acyklowirem, przy czym najlepiej jest szczepić się przeciwko ospie, by w ogóle tej sytuacji uniknąć.

Odpowiednie nawodnienie

W trakcie każdej choroby należy pamiętać o odpowiednim pojeniu malucha. Gorączkujące dzieci odwadniają się szybciej, przez co wymagają większego nadzoru nad ilością wypijanych napojów. Dodatkowo swędzące pęcherzyki mogą lokalizować się w jamie ustnej, co sprawia dziecku ból i może powodować niechęć do jedzenia i picia. Pomocne może być proponowanie chłodniejszych napojów i pokarmów, unikanie kwaśnych smaków i/lub podawanie napojów przez słomkę, co nieco zmniejszy drażnienie błon śluzowych jamy ustnej.

Spacery – czy dziecko może wychodzić z domu?

Choroba jest niezwykle zaraźliwa. 9 na 10 podatnych osób (czyli dotąd niechorujących lub nieszczepionych) zakazi się po kontakcie. Wystarczy przebywanie w pobliżu chorego lub kontakt z płynem z pęcherzyków. W związku z tym osoba chora na ospę powinna być izolowana od innych osób (oczywiście nie do uniknięcia ze współdomownikami), w szczególności niemowląt, kobiet w ciąży, osób z przewlekłymi chorobami, przez cały okres zakaźności (patrz niżej).

Dzieci więc nie powinny uczęszczać do żłobka, przedszkola, chodzić na place zabaw, imprezy itd. Dodatkowo chore dziecko, a już szczególnie gorączkujące, potrzebuje odpoczynku w spokojnych warunkach w domu.

Czasami pytacie czy dziecko z ospą, ale w dobrym stanie, bez gorączki, może wyjść do ogródka przy swoim domu. Wydaje się to bezpieczne, nie spotka tam innych osób (również w windzie), a rodzic będzie miał nad nim kontrolę.

Przy okazji warto dodać, że ospa jest „wietrzna” (przenosi się drogą kropelkową i powietrzną) – wietrzenie pomieszczeń znacznie zmniejsza zakaźność dla osób w tym samym pomieszczeniu.

Jak długo należy się izolować?

Maluch zaczyna zakażać już 2 dni przed wystąpieniem wysypki. Przestaje być zakaźny gdy ostatnia zmiana zamieni się w strup, a nowe zmiany się już nie pojawiają.

Spotkaliśmy dziecko z ospą. Co mamy zrobić?

Jeżeli doszło do kontaktu z chorym, a nie minęły 3 dni, można jeszcze uratować sytuację. Rozwiązaniem jest jak najszybsze (do 72 godzin) podanie szczepionki przeciwko wirusowi ospy wietrznej, by uniknąć choroby, a przynajmniej znacznie złagodzić jej przebieg. Szczegóły znajdziesz w tym poście: Spotkaliśmy dziecko z ospą. Co mamy zrobić?

Take home message- do zapamiętania:

1. Nie unikamy mycia dziecka z ospą. Najlepsze będą krótkie, niezbyt ciepłe prysznice.
2. W razie gorączki stosuj paracetamol.
3. Ważne jest unikanie drapania, można rozważyć leki przeciwświądowe.
4. Dbaj o czyste, krótkie paznokcie dziecka.
5. Nie stosuj białych pudrów, nie smaruj pęcherzyków gencjaną.
6. Można rozważyć specjalne pianki.
7. Obserwuj dokładnie okolice intymne, uszy, oczy i jamę ustną, w razie potrzeby konsultuj się z lekarzem.
8. Izoluj dziecko do czasu zamiany ostatniego pęcherzyka w strupek.
9. Pamiętaj, że dziecko nie musi chorować – zaszczep je. 
10. Ospa party to bardzo zły pomysł.
11. Choroba zazwyczaj przebiega lekko, ale zdarzają się powikłania, lepiej ich unikać.
12. Dzieci, które mogą otrzymać szczepionkę nieodpłatnie: https://www.mp.pl/pacjent/szczepienia/ekspert/94458,kiedy-szczepienie-przeciwko-ospie-wietrznej-jest-refundowane Dodatkowo niektóre miasta i gminy zapewniają darmowe szczepienia.

__________

BIBLIOGRAFIA

1. https://podyplomie.pl/pediatria/12156,ospa-wietrzna
2. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.6.
3. https://www.mp.pl/pacjent/szczepienia/ekspert/94458,kiedy-szczepienie-przeciwko-ospie-wietrznej-jest-refundowane
4. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.19.2.36.