Jesień zapukała do naszych drzwi, a dzieci ruszyły do przedszkoli i szkół. Szykujemy się do sezonu infekcyjnego, który z pewnością nie będzie łatwy. Co zrobić, by uchronić nasze maluchy (i siebie) przed infekcjami? Jednego z wirusów możemy uniknąć. Zapraszam na wpis – szczepienie na grypę w sezonie jesień-zima 2020/2021.

Jakie są dostępne szczepionki przeciwko grypie?

1. Vaxigrip Tetra – ChPL

👉 domięśniowo lub podskórnie
👉 nieżywa (inaktywowane cząstki wirusa)
👉 dzieci po ukończeniu 6. miesiąca życia, dorośli
👉 cena bez refundacji: ok. 45zł

2. Influvac Tetra – ChPL

👉 domięśniowo lub głęboko podskórnie
👉 nieżywa (inaktywowane cząstki wirusa)
👉 dzieci po 3. urodzinach, dorośli
👉 cena bez refundacji: ok. 47zł

3. Fluenz Tetra – ChPL

👉 donosowa
👉 żywa (atenuowany – pozbawiony “zjadliwości” wirus)
👉 tylko dzieci; po 2. urodzinach do 18. roku życia.
👉 cena bez refundacji: ok. 95zł

Ile dawek należy podać?

👉 Dzieci po 9. urodzinach, dorośli oraz młodsze dzieci, które były już szczepione przeciw grypie w przeszłości – 1 dawka.

👉 Dzieci do ukończenia 9rż uprzednio nieszczepione przeciw grypie – dodatkowo 2. dawka po upływie co najmniej 4 tygodni (niezależnie od wybranego preparatu).

Dla kogo refundacja?

W tym roku 50% refundacji przeznaczone jest dla:

👉 dzieci po 2. urodzinach do ukończenia 60. mż (5 lat) – Fluenz Tetra (donosowa).
👉 kobiet w ciąży (Influvac Tetra)
👉 dorosłych 65. – 75. rż (Vaxigrip Tetra)
👉 dorosłych do 65. rż z chorobami współistniejącymi, np. kardiologicznymi, metabolicznymi, układu oddechowego, po transplantacjach (Influvac Tetra).

Dla osób po 75. rż szczepienie przeciwko grypie jest bezpłatne. 

Warto wiedzieć, że “50%” refundacji nie znaczy, że będzie ona kosztowała dokładnie połowę ceny bez refundacji. Wartość ta jest wyliczana dla pewnych danych przez NFZ.

Kiedy najlepiej zaszczepić dziecko?

Optymalny czas na szczepienie to wrzesień/październik, by organizm zdążył wytworzyć odporność zanim zacznie się pik (najwięcej) zachorowań, przypadający w Polsce na styczeń – marzec. Odporność rozwija się w ciągu 2–3 tygodni po podaniu szczepionki i utrzymuje się przez 6–12 miesięcy. Preparaty już pojawiły się w aptekach, pierwsze partie są szybko wykupowane, w tym roku nie można więc zwlekać. Minister Zdrowia zapowiedział dostarczenie do Polski ok. 2mln szczepionek, co stanowi dostęp do szczepienia jedynie ok. 5% populacji. 

Pomijając kwestię dostępności, szczepić można też później, w kolejnych miesiącach, np. w styczniu.

Czy szczepienie na grypę jest skuteczne?

Skład szczepionki jest dobierany co roku na podstawie przewidywanych szczepów, które pojawią się w Europie. Dopiero sezon pokaże jaka jest skuteczność preparatów. W wielu badaniach lub latach sięga ona 90%, w innych niespełna 50%. Co ważne, jeśli nawet nie uda się ochronić przed zachorowaniem, to najpewniej przebieg będzie dużo lżejszy niż gdyby dana osoba nie była zaszczepiona.

Czy to szczepienie możemy podać na jednej wizycie z innymi szczepionkami?

Tak, zarówno preparaty domięśniowe, jak i donosowe. 

Czy można w ciąży zaszczepić się na grypę?

Wiele grup ekspertów i towarzystw naukowych od lat zaleca szczepienie przeciwko grypie kobietom w ciąży lub planujących ciążę. Można się zaszczepić w każdym trymestrze ciąży, szczepionka jest bezpieczna dla płodu. 

Trzeba jedynie pamiętać, że kobiety w ciąży szczepimy preparatami inaktywowanymi (nieżywymi), szczepienie szczepionką donosową (żywą) jest przeciwwskazane w ciąży. Szczepienia odbywają się w przychodniach lekarza rodzinnego oraz niektórych gabinetach ginekologicznych.

Szczepienie kobiet w ciąży jest wyjątkowo istotne ponieważ:

👉 Kobiety ciężarne są w grupie ryzyka ciężkiego przebiegu grypy i powikłań związanych z  grypą, a ryzyko powikłań zwiększa się z każdym trymestrem. 

👉 gorączka występująca w przebiegu infekcji może wpływać niekorzystnie na płód, szczególnie w pierwszym trymestrze.

👉 1 dawka szczepienia podana kobietom w ciąży może chronić niemowlęta przed zachorowaniem nawet do 6 miesięcy po porodzie, gdy są szczególnie narażone na ciężki przebieg choroby, a nie mogą być jeszcze zaszczepione. Największa skuteczność ochrony występowała u niemowląt do 8 tyg. i zmniejszała się z wiekiem.

Podobnie wygląda sytuacja ze szczepieniem przeciwko krztuścowi w ciąży. Zaleca się szczepienie między 27 a 36 tyg. ciąży, dzięki czemu przeciwciała ochronne przechodząc przez łożysko chronią dziecko w pierwszych miesiącach jego życia, zanim nie będzie ono mogło być zaszczepione.

Czy karmienie piersią chroni dziecko przed zachorowaniem na grypę?

Niestety nie. Swoiste przeciwciała przekazywane są przez łożysko w ciąży, ale nie z mlekiem matki. Zawiera ono jednak różne niespecyficzne komórki odpornościowe, więc KP zawsze warto 🙂

Którą szczepionkę przeciwko grypie wybrać? 

👉 dzieci od 6mż do 2rż – tylko Vaxigrip Tetra (domięśniowa).
👉 dzieci 2-3rż – Vaxigrip Tetra lub donosowa.
👉 dzieci powyżej 3rż – wszystkie 3 szczepionki.
👉 dorośli, kobiety w ciąży i karmiące piersią – tylko dwie domięśniowe.

Skuteczność wszystkich 3 dostępnych preparatów jest podobna.

Dla kogo szczepionka donosowa?

Dla dzieci od ukończeniu 2rż do ukończenia 18rż. Nie jest zarejestrowana do podawania dorosłym. 

Szczepionka donosowa jest przeciwwskazana u osób z:

👉 ciężką astmą lub czynnymi chorobami przebiegającymi ze świszczącym oddechem,
👉 przebytą ciężką reakcją alergiczną (anafilaksja) na jaja (np. albuminę jaja kurzego). Osoby z lekką lub umiarkowaną alergią na białko jaja kurzego mogą spokojnie być szczepione w przychodni,
👉 klinicznymi niedoborami odporności spowodowanymi chorobami, takimi jak: ostre i przewlekłe białaczki; chłoniak; objawowe zakażenie HIV; niedobory odporności komórkowej lub leczeniem dużymi dawkami kortykosteroidów,
👉 bezobjawowym zakażeniem HIV, osób otrzymujących miejscowo/wziewnie kortykosteroidy (np. w astmie) lub ogólnoustrojowo kortykosteroidy w małych dawkach, ani u otrzymujących kortykosteroidy jako leczenie substytucyjne, np. w niewydolności nadnerczy,leczonych salicylanami (aspiryna), ze względu na związek zespołu Reye’a z salicylanami i infekcją grypy,
👉 nadwrażliwością na substancje czynne, na którąkolwiek substancję pomocniczą (np. żelatynę, gentamycynę). Tutaj CHPL z listą tych substancji.

Jak wygląda podanie szczepionki donosowej?

Zaokrągloną końcówkę strzykawki wprowadzamy dziecku płytko do nozdrza (dziurki w nosie) i wstrzykujemy 0,1 ml preparatu (pół ampułki), następnie czynność powtarzamy do drugiej dziurki. Pacjent może oddychać normalnie, podczas aplikacji nie ma potrzeby aktywnego wdychania lub wciągania do nosa.

Gdzie wykonujemy wkłucie domięśniowe?

U niemowląt (czyli do 1rż) zarówno podskórne, jak i domięśniowe wstrzyknięcia należy wykonywać w mięsień udowy. Szczepienie w 1rż w ramię, jest niezgodne z zaleceniami (jedynie BCG – gruźlica – szczepimy w ramię).

U niemowląt mięsień naramienny nie jest wystarczająco rozwinięty (jego objętość jest zbyt mała), aby skutecznie „zaabsorbować” szczepionkę, co ma wpływ na jej skuteczność. Co więcej, badania wykazały mniej działań niepożądanych, w tym krótszy okres płaczy po szczepieniu podawanym w mięsień udowy w porównaniu z podaniem w mięsień naramienny.

Jeśli u niemowlęcia (do ukończenia 1.rż) w czasie jednej wizyty planuje się podać więcej niż 2 szczepionki, wszystkie wstrzyknięcia wykonuje się w obie kończyny dolne. Można więc podać 2 szczepionki w jedno udo w odległości co najmniej 2,5 cm.

W CHPL (Charakterystyka Produktu Leczniczego) widnieje zapis: „Różne szczepionki należy wstrzykiwać w różne miejsca ciała”, co nie znaczy, że różne miejsca ciała oznaczają różne kończyny.

Również u dzieci >1rż szczepienie w mięsień udowy jest bezpieczniejsze od szczepienia w mięsień naramienny, ale w tej grupie wiekowej można też szczepić już udo + udo + ramię + ramię. 

Jakie mogą być odczyny poszczepienne?

U dzieci mogą wystąpić m.in.:

👉 ból, obrzęk, zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia
👉 ból mięśni, głowy
👉 gorączka
👉 drażliwość 
👉 złe samopoczucie
👉 utrata apetytu
👉 nietypowy płacz
👉 wymioty
👉 powiększenie węzłów chłonnych 
👉 wysięk z nosa 

Mimo, że większość z powyższych objawów może przypominać przechorowanie grypy, to są to jedynie działania niepożądane, a nie grypa wywołana wirusem ze szczepionki. Większość działań niepożądanych występowała zwykle w ciągu pierwszych 3 dni po szczepieniu i ustępowała samoistnie w ciągu 1 do 3 dni od wystąpienia. Działania te najczęściej mają charakter łagodny. Szczepiąc unikamy również powikłań grypy, m.in. zapalenia płuc, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia mięśnia sercowego. 

Jak zorganizować szczepienie?

Najlepiej zadzwonić do przychodni i zapytać czy można na wizycie szczepiennej od razu zakupić preparat (oraz w jakiej cenie, żeby nie przepłacić 2-krotnie). Inna opcja to zapisać się na szczepienie, poprosić o receptę na szczepionkę, samodzielnie ją wykupić i przynieść na wizytę szczepienną odpowiednio ją przechowując do tego czasu. 

Czy można zaszczepić samemu dziecko w domu?

Nie powinno się tego robić. O ile podanie donosowe może wydawać się nieskomplikowane, to po każdym szczepieniu moga pojawić się nagłe reakcje, np. anafilaksja, na co przychodnie są przygotowane – mają odpowiednie leki, a w domu ich nie mamy. Ja również szczepię swojego synka w przychodni.

Czy można wykorzystać szczepionkę z poprzedniego sezonu?

Nie, każdego roku wytwarzany jest nowy skład preparatów, adekwatnie do rodzaju szczepów, które prawdopodobnie będą powodować infekcje w nowym sezonie. 

Czy szczepionki na grypę zawierają rtęć?

Nie, żadna z nich nie zawiera rtęci ani aluminium.

Czy po szczepieniu mamy obniżoną odporność?

Nie ma dowodów na takie działanie. Wręcz przeciwnie, układ immunologiczny nie tylko wytwarza przeciwciała przeciwko konkretnemu wirusowi, ale również powoduje wzrost innych komórek odpowiedzialnych za ogólną odporność organizmu. 

Nie ma przeciwwskazań do wyjścia na spacer po szczepieniu, jeśli dziecko dobrze się czuje i nie ma niepokojących objawów. 

Czy po tym szczepieniu można się rozchorować na grypę?

Po podaniu preparatów inaktywowanych (nieżywych, domięśniowych) absolutnie nie ma takiej możliwości, gdyż są to tylko fragmenty martwego wirusa. Zmielony kurczak jajka nie zniesie 😉

Preparat zawierający żywe, unieczynnione wirusy (donosowy) nie jest w 100% bezpieczny u osób z obniżoną odpornością (np. z białaczką, HIV, leczone dużymi dawkami kortykosteroidów), dlatego jest przeciwwskazany w tej grupie pacjentów. 

Osoby przyjmujące szczepionkę donosową powinny, w miarę możliwości, unikać bliskiego kontaktu z osobami o znacznie obniżonej odporności (np. biorcami szpiku kostnego wymagającymi izolacji) przez 1–2 tygodnie po szczepieniu, gdyż istnieje możliwość przeniesienia wirusa na osoby z obniżoną odpornością.

Czy szczepienie na grypę chroni przed COVID-19?

Nie. Szczepienie na grypę chroni tylko i wyłącznie przeciwko grypie.

Czy szczepienie na grypę pogarsza przebieg COVID-19?

Nie ma wiarygodnych źródeł potwierdzających tę teorię.

Grypa a COVID

W tym roku szczepienia na grypę są wyjątkowo ważne. Po pierwsze chodzi o to, by zmniejszyć ogólną liczbę naszych infekcji. Dzięki temu nie będziemy z grypą chodzić do lekarza, gdzie możemy dodatkowo „złapać” koronawirusa. Po drugie, grypa dość często wymaga hospitalizacji, co mogłoby się wiązać z przepełnieniem szpitali i gorszym dostępem do opieki zdrowotnej. Po trzecie, bardzo boimy się koinfekcji. O ile zachorowanie dziecka na jeden z wirusów mógłby nie dać ciężkiego przebiegu, to „złapanie” obu naraz może się skończyć naprawdę poważną chorobą i powikłaniami.

Podsumowanie

Zeszłoroczny sezon infekcyjny był najgorszym jaki pamiętam. Praktycznie nieprzerwanie mieliśmy wszystkie sale pełne + łóżka z chorymi na korytarzach. Były momenty, że w całym szpitalu było „minus” kilkanaście wolnych łóżek, odsyłaliśmy dzieci do innych placówek, gdzie również był problem. W związku z COVID nie będzie łatwiej. Musimy mądrze działać, by ta jesień i zima nas nie pokonały. Szczepcie siebie i dzieci, ja też to zrobię, byśmy trzymali się od grypy z daleka.

Może Cię zainteresować również:
Chcesz bezpieczniejszych szczepionek? Zgłoś NOP.
Jak rozpoznać duszność – opis i filmy
Smartfon wrogiem oczu Twojego dziecka